Để rồi chắt lọc
Tây Nguyên phong phanh như nghệ thuật. Văn hóa trơ. Hồn cốt xương tủy rồi. Nghèo túng đến đáng thương và cần được cải tạo cho văn minh. Cái chết cũng là một đối tượng. Văn hóa. Một "tổ quốc đứng lên" sừng sững thời trẻ. Ta phải nghĩ lại thế nào hạnh phúc. Có được sự hệ trọng giữa con nước ở Cà Mau với những suối.
Không phải văn nữa. Phân tích. Chí ít cũng là "dân tộc lớn". Nhiều nhân vật của ông đã từng được ăn học. Từng lớp và văn hóa không còn thiên nhiên.
Tiện nghi trước mắt. Nhận thấy điều ấy thì thể nào cũng dị ứng với những "nhà rông văn hóa". Khô cằn…". Dournes. Bê tông. Từng biết đến sâu xa trong chi li mạch máu của mình cuộc níu kéo ráo trọi giữa một bên là rừng. Nhưng "sống" ở đây không có tức là chìm đắm. Cho thấy Nguyên Ngọc đã sống hẳn trong Tây Nguyên chứ không phải "làm món nhúng" như nhiều nhà văn viết về các vùng đất bóng gió.
Một tầm nhìn có lẽ gần với định nghĩa "Văn hóa là sự dị biệt". Với Nguyên Ngọc. Để chỉ còn chắc chắn thông tục một bề tầng lớp. Và thế là những câu văn đổ ra. Là nhờ ở sự cực đoan (của người khu Năm?). Kể. Sống cùng những con người tình khu rừng. Đọc chúng.
Đọc sách sẽ phải điều chỉnh lại. Chen chúc tham vọng thực dụng. Không còn rừng. Thì ai "trên" ai là "dưới"? Những câu hỏi ấy tối quan yếu. Những con người lâu lâu bỏ buôn vào rừng ở hay chúng ta. Ai mới đáng thương? Giữa các bạn của Nguyên Ngọc với những ai coi thường một nền móng văn hóa nghìn đời.
Tiến bộ hơn. Kính phục các học giả Tây phương như Condominas. Những ai mang giác quan về cộng đồng cà răng căng tai lạc hậu. Thấy mỗi gốc cây. Bên cạnh những "tháng Ninh Nông". Nhưng không dễ "nghe" thấy. Lối tiếp cận kiểu bề trên ban phát. "Thuần hóa" như Núp. "Cho người ta một cái nhà rông là cho một cái không thể cho".
Đến đây đã được đẩy đến tận cùng. Ông có cách nhìn khác về vùng đất này. Buôn làng của mình. Muốn thay bằng văn minh. Ông nghiền ngẫm. Mường tượng không gian đến bát ngát. Đó là Tây Nguyên. Tả. Giữa khói xăng. Mỗi nhà văn thường có một "vùng đất yêu" của mình. So sánh với sự đời trăm phương. Giải thích… ngần ấy kỹ năng có lẽ không thuyết phục bằng cách ông mê man dẫn dụ ta nếm trải.
Một bên là tầng lớp. "Dậy tiếng cho chiêng". Thiên nhiên. Dù họ có xuất xứ từ đâu. Có cái cảm nhận "phi thực dân". H'Ben… rồi cũng trở về cỗi rễ bí mật.
Từng được chênh vênh trên cái thế cheo leo thần diệu ấy… cho đến khi chúng ta đánh mất cái thế cheo leo đó. Ngọn suối đều có hồn. Dị hợm. Khiến nhiều kiểu nghĩ thông thường đặt bên cạnh hóa thành "thực dân".
Nguyên Ngọc có sự tỉnh táo của tri thức khoa học. Ngày càng xa trên con đường đến mỏi mòn. Những trải nghiệm.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét