"Nếu tin làm nửa vời, từng lớp sẽ không còn đủ “kháng sinh” chống tham nhũng…"

Ông Lê Truyền - nguyên Phó chủ toạ UBTƯ chiến trận giang sơn Việt Nam. “Lâu nay, những phát hiện ra tham nhũng chính yếu là từ dư luận và ngôn ngữ của báo chí, chứ chính bản thân đơn vị, tổ chức có người tham nhũng có phát hiện ra đâu. Người dân biết hết chứ, nhưng chẳng thấy ai làm gì và điều đó khiến họ bị xói mòn lòng tin. Chúng ta có các tổ chức đảng, đoàn thể xuống đến tận cấp cơ sở và nơi cư trú, nhưng vì sao họ lại chẳng thể thấy điều mà người dân thấy?” - ông nói. - Chống tham nhũng đang là một trong những chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, nhưng những công bố gần đây cho thấy, thực trạng tham nhũng nối tăng lên, trong lúc lòng tin của người dân với cuộc chiến chống nạn “nội xâm” giảm xuống. Bình luận của ông? - đầu tiên, phải dìm rằng Đảng và Nhà nước ta trong nhiều năm qua đã tả quyết tâm chính trị rất cao, có nhiều chủ trương, pháp luật và biện pháp phòng, chống tham nhũng. Tuy vậy, quá trình tổ chức thực hành còn gặp nhiều chướng ngại với kết quả và hiệu quả chưa như mong muốn. Mọi người đều nhận thức được là tình hình tham nhũng bây giờ đang rất phức tạp, ngày càng phổ thông hơn, tinh vi hơn và thậm chí có vụ việc còn trắng trợn hơn ở nhiều lĩnh vực. Sự sút giảm lòng tin của người dân đã miêu tả rằng cuộc chiến chống tham nhũng mà chính quyền đang tiến hành đã không đáp ứng được những kỳ vọng, tin cậy của nhân dân trên thực tế. Nếu tình hình tham nhũng cứ diễn biến như thế này, đây sẽ là một tín hiệu khôn cùng đáng quan ngại. Chúng ta đều hiểu các quyết sách, chính sách của Đảng và quốc gia có được khai triển vào thực tế một cách hiệu quả hay không đều phải dựa vào nguồn lực là quần chúng. #. Thành thử, những hiệu quả chậm chạp, ngần ngừ của các quyết sách chống tham nhũng cũng kéo theo hậu quả là khả năng phát huy sức mạnh của người dân trong việc phòng, chống tham nhũng sút giảm. Kết quả khảo cứu của nhiều tổ chức, từ dự án về vai trò của các cơ quan công quyền với cuộc chiến chống tham nhũng đến phong vũ biểu tham nhũng của Tổ chức Minh bạch thế giới gần đây đều cho thấy điều này. Một chỉ số khác cũng đáng quan tâm là sự sẵn sàng của người dân vào cuộc chống nạn “nội xâm” tham nhũng cũng giảm xuống. Điều này không có nghĩa người dân tán đồng với tham nhũng, mà là do hiệu quả chống tham nhũng thấp nên không tạo cho họ được một cái thế chống tham nhũng. Họ trở thành yếu thế nếu phản đối đòi hỏi “lót tay” từ các cơ quan công quyền hay dịch vụ công, ngay cả khi biết rõ quyền của dân là được hưởng tất tật các dịch vụ này. Không ai dám cưỡng lại một xu thế chung cả. Đây là một tín hiệu đáng buồn. - Ông có thể lý giải cụ thể về việc tham nhũng ngày một trắng trợn hơn? - Tham nhũng tại Việt Nam đang xảy ra từ trên cao cho đến cấp thấp nhất. Nó đụng đến vấn đề hiện thời của Việt Nam là lạm dụng quyền lực và kiểm soát quyền lực. Văn hóa Việt rất trọng sự cảm ơn nhau, hay có đi có lại; nhưng nếu biến tướng chuyện “cảm ơn” thì nó sẽ thành đút lót. Ranh giới này rất mỏng mảnh. Điều quan yếu là phải làm sao để người dân hiểu họ có quyền được hưởng các dịch vụ công đã được quy định, mà không cần phải đau đầu nghĩ đến khái niệm “trước tiên” phải là “phong bì cảm ơn”. Còn nếu mới chỉ vừa nghĩ cần đến cơ quan công quyền để làm việc này, việc kia mà đã phải tính xem cái “trước hết” đó là bao nhiêu thì không ổn. - Bản thân ông đã từng bao giờ bị rối rắm bởi tình trạng tham nhũng chưa? - Tôi tin rằng người dân Việt Nam nào cũng từng bị hành bởi tình trạng tham nhũng vặt và chứng kiến thực trạng tham nhũng ở nhiều lĩnh vực bây giờ. Ai cũng đều tỏ ra bức xúc, không ai muốn lạt cho qua, tôi và nhiều người khi vấp phải vấn đề này thì có những sự việc tôi đấu tranh trở lại để làm rõ quyền của mình, nhưng cũng có những việc tôi buộc phải xuôi theo vì biết rằng không thể cưỡng lại được... Đây là điều rất phổ thông trong xã hội bây chừ. Chả hạn, lực lượng cảnh sát đúng ra phải là nơi bảo vệ niềm tin của người dân vào sự trong lành của từng lớp, nhưng theo phong vũ biểu tham nhũng mới được Tổ chức Minh bạch thế giới ban bố, lĩnh vực này lại là một trong những nơi dễ xảy ra tham nhũng nhất. Các doanh nghiệp muốn được việc phải ''bôi trơn'', với nhiều chừng độ khác nhau. Nó tạo ra một quan hệ phức tạp và nếu chúng ta cứ để nó xảy ra với tốc độ lan tràn hiện giờ, xã hội sẽ không còn đủ sự eo sèo hay “kháng sinh” chống tham nhũng. - Có những quan điểm nói rằng, chính người dân cũng đang cổ vũ tham nhũng khi điềm nhiên cho rằng “đồng tiền đi trước là đồng bạc khôn”? - Tôi nghĩ truyền thống người Việt không hẳn như thế. Không ai muốn cứ phải hối lộ để được thực hiện các quyền của mình cả. Vấn đề là lòng tin đã bị sụt giảm rồi, thì họ buộc phải tự vệ cho mình bằng cách xuôi theo chiều. Khi tham nhũng cứ tràn lan và sách nhiễu mọi nơi, nó sẽ buộc người dân phải tính thiệt, hơn. Cuộc chiến chống tham nhũng chưa đạt được hiệu quả đến mức khiến người dân tin tưởng.# Và dám đấu tranh để bảo vệ các quyền chính đáng của mình mà không phải đút lót, ''bôi trơn''. Thỉnh thoảng, người dân cảm thấy họ có muốn chống tham nhũng cũng chẳng đi đến kết quả gì và họ nản chí. Đơn cử là việc Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã phải nói có đến 1/3 số công chức ngồi chơi xơi nước. Vậy vì sao chính quyền các cấp, các ngành, thủ trưởng các cơ quan tiền không rà soát và cùng giải quyết? Điều rất khó hiểu là lương cơ bản thì thấp, không đủ sống, nhưng trên thực tiễn nhiều công chức vẫn có mức sống khá giả nhờ thu nhập ngoài lương, dù đó vẫn là tiền từ ngân sách quốc gia, hoặc họ sẽ phải hành dân để kiếm thêm thu nhập bên ngoài. Đó là tiền đề cho tham nhũng. - Có nghĩa Việt Nam đang thiếu cơ chế chống tham nhũng hiệu quả, hay đã có cơ chế nhưng thiếu quyết tâm đi đến cùng, thưa ông? - Tôi nghĩ cơ chế cũng là do con người đặt ra. Nếu kiên tâm làm cái gì thì cần phải làm đến cùng để tạo được niềm tin cho người dân, cho tầng lớp. Còn nếu chỉ để cam kết thì dễ lắm. Tình hình tham nhũng ai cũng biết đang ngày một tinh vi và trầm trọng thêm. Nhưng những vụ tham nhũng được xử lý chẳng đáng là bao, mà đốn chỉ là “kiểm điểm, thuyên chuyển công tác”. Đồng chí lãnh đạo nào cũng nói ngành mình vẫn còn vấn đề bị động, nhưng lại tránh nêu cụ thể đó là ai, tham nhũng như thế nào. Có nghĩa biết mà không dám làm, hoặc không làm được. Gần đây, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng cũng phải thốt lên: “Đút lót, bị động, nhưng có bắt được, xử được mấy đâu...!” Là phản ảnh những bức xúc của quần chúng. #. Nếu đúng lý, bản thân người đứng đầu một cơ quan, tổ chức phải phát hiện ra trước hết dấu hiệu tham nhũng, hối lộ của cán bộ, chứ chẳng thể cứ để mặc cho dư luận ỳ xèo hay đến khi báo chí vào cuộc thì mới “à, ừ”. Đó là lý do mà người ta hay nói “chỗ nào chả có tham nhũng, chỉ có điều chưa bị lộ thôi” và nó khiến lòng tin của người dân càng xuống thấp. Tình trạng kiểm soát của các cơ quan, đơn vị đối với hành vi tham nhũng chưa trở nên một vấn đề nép. Các nhà lãnh đạo của Đảng cũng đã dấn “một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên thoái hóa, biến chất về tư tưởng, đạo đức và lối sống”, nhưng từng chi bộ lại không phát hiện được ra đó là ai, biến chất cụ thể như thế nào? Điều này khiến tham nhũng giống như “ngáo ộp”, ai cũng tưởng tượng ra nó đáng sợ như thế nào, nhưng lại chẳng thể chỉ ra bộ mặt cụ thể của nó. - Từ ý kiến của ông, đâu là giải pháp để tạo ra được một bức tường lửa hữu hiệu nhằm ngăn chặn cơn nội xâm tham nhũng? - Chúng ta cũng từng xử lý thành công một số vụ tham nhũng, nhưng hiệu quả không đồng đều. Không có động lực nào lớn nào bằng việc xử lý đúng người, đúng việc. Đây là điều chính quyền chẳng thể trông mong ai làm hộ. Chúng ta đã có chủ trương chống tham nhũng; nhưng nếu chỉ nói mà làm nửa vời, thì mọi việc sẽ ngày càng trì trệ. Việc ấm no chóng vánh của một cán bộ hay một vị lãnh đạo nào đó là điều rất dễ phát hiện, vì dù là ai họ cũng phải sống trong cộng đồng dân cư. Tai mắt của quần chúng. # Ở khắp nơi, có điều là ta có muốn quyết tâm xử lý hay không. Chính quyền có thể thành lập cơ quan này, cơ quan kia chống tham nhũng, nhưng nếu chẳng thể phát hiện và xử lý các vụ việc cụ thể, thì các cam kết đó cũng vẫn chỉ là bề mặt. Chúng ta phải chống tham nhũng trên mọi mặt, cả các vụ tham nhũng lớn và tham nhũng vặt. Tham nhũng vặt hiểm ở chỗ nó phổ quát, dễ lan rộng và dần dần tạo cho người dân thói quen thờ ơ, hay coi nhẹ các mô tả tham nhũng. Trong lúc đó, tham nhũng lớn đụng chạm đến lợi. Quốc gia, ích lợi của nền kinh tế. Nếu chỉ tập trung vào xử lý các vụ tham nhũng lớn mà để mặc tham nhũng vặt thì cũng rất nguy hiểm. Bởi tham nhũng vặt tràn lan sẽ triệt tiêu thói quen chống tham nhũng của người dân, thì làm gì còn ai dũng cảm đối đầu với các vụ tham nhũng lớn nữa. - Xin cảm ơn ông!