Có nên xử lý người thêm đưa hối lộ?

Một phiên tòa xét xử tội danh đút lót tại TP.HCM - Ảnh: Diệp Đức Minh Ông Nguyễn Quốc Hiệp, Viện trưởng Viện Khoa học thanh tra, cho biết: Biện pháp không xử lý người đưa đút lót đã được nhiều nước trên thế giới như Hàn Quốc, Singapore… áp dụng. Theo ông Hiệp, tại các nước này có tới 90% vụ án tham nhũng là phê duyệt cáo giác của người dân. Người tố cáo tham nhũng được bảo vệ nghiêm ngặt, cơ quan chức năng xem họ là thông báo bí ẩn nhà nước. Phải khôn xiết thận trọng vì luật mà cứng nhắc, cứ thấy ai đưa hối lộ là xử lý thì không ai người ta tố cáo, tố giác tội phạm cả. Ở nhiều nước, họ cũng xử lý tùy từng trường hợp, tạo thành án lệ Một trạng sư công tác tại Trung tâm trọng tài quốc tế Ngoại giả, người tố giác tham nhũng còn được thưởng tới 20% giá trị tài sản thu hồi từ vụ tham nhũng. “Cứ thấy đưa là xử lý thì không ai tố cáo” Trong khi đó, cũng theo ông Hiệp, tại VN, đưa đút lót bị coi là hành vi vi phạm pháp luật và bị xử lý hình sự. Đây có thể là rào cản đối với người cáo giác tham nhũng mà cơ quan chức năng nên nghiên cứu để đưa ra biện pháp như các nước nói trên. Tuy nhiên, ông Hiệp lưu ý: Mỗi nước có một đặc thù riêng, nếu áp dụng biện pháp trên có thể tạo ra kẽ hở để kẻ xấu vu cáo, bôi nhọ cán bộ, làm rối loạn bộ máy quốc gia. Một trạng sư công tác tại trọng tâm trọng tài quốc tế cũng cho rằng, đưa hối lộ có nhiều loại, tỉ dụ đưa con đi cấp cứu thì buộc người mẹ phải đưa đút lót, trường hợp này là người mẹ vì cứu con; hoặc như có hàng hóa nông, thủy hải sản bị kẹt tại cửa khẩu, doanh nghiệp lo bị thối nát, hỏng hóc vì thủ tục chậm nên phải đút lót hải quan để được sớm phê duyệt… thì đây là những đối tượng nên được xem như là nạn nhân. Tuy nhiên, có những trường hợp người đút lót chủ động, cố tình thì cần phải xem xét truy cứu bổn phận. “Nhưng phải hết sức cẩn trọng vì luật mà cứng nhắc, cứ thấy ai đưa đút lót là xử lý thì không ai người ta cáo giác, tố cáo tù đọng cả. Ở nhiều nước, họ cũng xử lý tùy từng trường hợp, tạo thành án lệ”, vị này nói. Người Việt "ngại" tố cáo tham nhũng Đầu tháng 7, Tổ chức sáng tỏ Quốc tế (TI) đã công bố kết quả khảo sát phong vũ biểu tham nhũng toàn cầu lần thứ 8 đối với hơn 114.000 người tại 107 nước trên thế giới và ở VN. Kết quả cho biết, 55% người dân VN được hỏi đã “cảm nhận” tham nhũng tăng lên trong 2 năm qua, kết quả này cao hơn mức trung bình là 48% ở khu vực Đông Nam Á. Chỉ có 18% người VN cho rằng tham nhũng đã giảm, 27% cho rằng không đổi thay. Đặc biệt, chỉ có 38% số người VN được hỏi cho biết sẵn sàng tố giác tham nhũng, tỷ lệ này thấp hơn mức bình quân ở 6 nước Đông Nam Á là 63%. Trong đó, Malaysia là 79%. (T.S) Ngoại giả, theo TS Nguyễn Tuấn Khanh, Viện phó Viện Khoa học thanh tra, hiện VN không giải quyết đối với tố giác nặc danh về tham nhũng mặc dầu điều 39 Nghị định 120/2006/NĐ-CP quy định cơ quan công an, cơ quan thanh tra quốc gia… có nghĩa vụ thiết lập, công khai số điện thoại, hộp thư điện tử và địa chỉ tiếp nhận tố cáo về hành vi tham nhũng. Trong khi đó, nhiều quốc gia trong khu vực có chuồng xí pháp lý bảo đảm cho tố giác nặc danh đối với hành vi tham nhũng đều được coi xét, xử lý kịp thời. Đây là kinh nghiệm cần tiếp nghiên cứu để hoàn thiện cơ chế giải quyết cáo giác ở VN. Luật nên phân tách từng trường hợp Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, ông Đỗ Văn Đương, thổ lộ sự tán đồng về việc xem xét để không xử lý với trường hợp đưa hối lộ. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng “cần phải có sự phân tích rõ ràng về hành vi, đối tượng”. Theo ông Đương, hiện có 2 dạng đưa hối lộ cần phân biệt đó là người đưa đút lót bị ép buộc và người chủ động đưa đút lót. “Đối với người bị ép đưa nhưng họ không tự mình trực tiếp đưa đút lót mà phải phê chuẩn người khác thì cũng xem như là một dạng bị< cưỡng ép >thì có thể miễn vì chúng ta đang khuyến khích sự cáo giác đó, nếu trị cả người bị ép buộc phải đưa phê duyệt người môi giới thì sẽ làm hạn chế công tác phòng tham nhũng”, ông Đương nói. Ở một góc độ khác, ông Nguyễn Sỹ Cương - Ủy viên túc trực Ủy ban pháp luật của Quốc hội, phân tích tham nhũng tại VN thường bắt đầu từ việc chạy chọt, chủ động đưa đút lót, là cấu thành tù túng. Tuy nhiên cũng có người vòi vĩnh bắt phải đưa đút lót. “Việc không xử lý người đút lót chỉ có tác dụng trong trường hợp người có chức vụ quyền hạn vòi vĩnh, nhưng có thể là không nhiều. Trên thực tiễn có nhiều người làm sai, muốn đút lót và họ sẽ không tố cáo vì sẽ hỏng mục đích của họ”, ông Cương nói. Luật sư Trịnh Thị Bình, Đoàn trạng sư Hà Nội thì cho rằng: “Luật Hình sự có quy định rõ về tội đưa và nhận đút lót, tuy nhiên trong một số trường hợp người ta xét thấy, mặc dầu hành vi đủ cấu thành tù đọng, nhưng trong từng hoàn cảnh và điều kiện cụ thể, tỉ dụ người đưa đút lót đưa rồi nhưng có hành vi hăng hái tố giác, tố cáo tội nhân thì có thể coi xét miễn truy cứu bổn phận. Điều này không có nghĩa tòa án bỏ lọt tội”. Khuyến khích họ nói ra sự thật Trả lời câu hỏi này, một nhà ngoại giao Đông Nam Á (đề nghị không nêu tên), nói vớiThanh Niên: “Hệ thống tư pháp ở một số nước châu Á cho phép trao quyền miễn tố đối với những ai đưa hối lộ nhưng sau đó tố giác hành vi này với các cơ quan chức năng. Tỉ dụ như ở Philippines, người đưa hối lộ quan chức quốc gia không bị truy cứu bổn phận hình sự, nhằm khuyến khích những người này thoải mái tự do làm chứng tại những phiên tòa xử các quan chức tham nhũng đó. Ở Hàn Quốc, đạo luật chống tham nhũng cũng ghi rõ nếu hành động tố cáo tham nhũng của một người dẫn đến việc người này có thể phải chịu bổn phận trước luật pháp về hành vi phạm tội (đưa đút lót) của mình, pháp luật sẽ coi xét giảm nhẹ truy cứu hoặc miễn luôn trách nhiệm hình sự cho người này. Những điều khoản tương tự cũng được ứng dụng ở Malaysia dành cho những ai tham gia vào các hoạt động rửa tiền”. Nhà ngoại giao này nói: “Theo tôi, đây là những điều khoản VN có thể nghiên cứu để đưa vào luật của mình nhằm tăng cường bảo vệ cho những người dám đứng ra tố giác hành vi tham nhũng và đút lót, khuyến khích họ nói ra sự thật mà không sợ bị phục thù hay trù dập”. An Điền Thái Sơn - Anh Vũ