Về đáng tin cậy miền cực Tây An Giang.

Có nơi gọi là hàng siđa hay hàng thùng

Khi tôi hỏi đến chuyện ăn bốc người Chăm còn giữ đến nay không thì ai cũng gật đầu. Nhưng lại tò mò thèm muốn thử cảm giác mạnh nên thấy là xà ngay vào. Còn khi sang tới nhà cô dâu. Tôi nhờ anh Út chụp hộ vài kiểu ảnh rồi chạy vội vào hiên khu trọng tâm mua hàng miễn phí. Thấu lòng con ngày biệt ly…”. Chúng tôi đi trong chiều nghiêng của làn gió dọc kênh Vĩnh Tế chạy hút về phía xa… Dạo chơi làng Chăm Theo lời hẹn trước.

Bỗng trời đổ mưa. Do đó các thức ăn này rất giàu chất đạm. Tuy mấy cô rất nhát. Cơm và thức ăn. Nhưng mà còn kêu. Đó là một ngôi nhà cổ hiếm hoi còn sót lại.

Cùng lúc đó nhà gái có người đứng ra hát bài ca “Rửa chân”. Campuchia kia ư? Thân thiện và gần gụi xiết bao. Họ còn bầy nhan nhản các loại vải ra khoe. Tôi rửa hai bàn tay sạch sẽ. Chợ biên thuỳ Tịnh Biên. Rất bền và đòi tôi chụp ảnh. Nhất là trước khi động phòng. 000 người Chăm sinh sống tại 9 xóm tản mạn khắp vùng.

Đàn ông thì đánh cá. Hai người phải chơi trò lượm những đồng bạc bạc để lấy may. Tôi vội chụp mấy kiểu ảnh. Là tới ranh giới hai nước. Đặc biệt khi người con trai về nhà vợ. Chỉ có xây đẹp và vuông vức mà thôi.

Đặc biệt là phải cùng ăn bốc. Mấy cô gái nhăn mặt quay sang nhìn tôi như gợi sự thách thức. Nhưng chắc quen đường nên cứ đi phăng phăng lên biên cương. Ra tới gần Thánh đường Murabak. Chứ trước chỉ có hát với dàn trống 12 chiếc. Lẽ dĩ nhiên không biết chọn hàng gì. Đi chợ biên cương Tịnh Biên Theo chân những người hành hương lễ ở miếu Bà Chúa Sứ và lăng Thoại Ngọc Hầu. Thế rồi trống chuyển nhịp.

Khi ra đường ăn quà hay lỡ đường phải dùng bữa thì người Chăm cũng theo cõi tục. Và đóng tiền lộ phí là xong. Tiếng trống dập dồn theo một tiết tấu rất lạ. Nhạc cụ của người Chăm theo đạo Hồi ở đây chỉ có trống chứ không có các loại đàn hay kèn như cộng đồng người Chăm nơi khác.

Tôi nhìn sang phía nước bạn. Vì người đàn ông đã trưởng vì thế đường đội mũ trắng. Rền nhưng trang nghiêm và sâu lắng. Và đặc biệt người Chăm ở đây chỉ có hát chứ không có múa. Hiện ngôi nhà có tới 5 đời sinh sống.

Chợt chú Khải ngừng lại. Ăn quen thấy ngon và đậm. Lạy mẹ trước khi đi xa. Ví dụ như người Chăm theo chế độ mẫu hệ. Anh Út nói đó là mấy người bán hàng dị nhất chợ.

Chính anh cũng không giảng giải được. Bản dân ca cổ của người Chăm. Đúng như mọi người nói. Toàn những món ăn nghe đã rợn như bọ cạp.

Đã từng đóng góp nhiều cho cộng đồng người Chăm ở địa bàn này. Nghe hoảng hồn. Giơ cao chiếc bình rượu. Lại nghe nói qua cửa khẩu sang Campuchia dễ lắm nên tôi ham. Hát cho tôi nghe cả một đoạn bài hát “Tìm em”. Gian hàng Thái Lan vắng tanh. Ông Mad-toy-dib. Phỏng gần 15. Ngay sau đó. Bổ củi… hình như có cả rắn độc nhỏ.

Tôi bèn sán tới. Bùi và thơm phức. A-ra-phin nói đó là đội trống của xóm Chăm đang tập để chuẩn bị đón cái tết Roya. Lau khô ba ngón giữa và ngón cái của bàn tay phải để bốc cơm.

Theo thống kê cả vùng Châu Đốc có hơn 3. Rất khác với những người Chăm ở các tỉnh Bình Thuận và Ninh Thuận. Giọng chú ấm như giọng một ca sĩ. Anh Út giải thích đây là những người Cam (Campuchia) ở sát vùng biên sang đây bán. Gần đây. Mọi người đang tất tưởi chờ qua biên cương.

Nhện. Hàng “nghĩa địa” chính là các loại hàng cũ mà thôi. Bà rất nồng hậu dẫn tôi đi xem ngôi nhà của tiên tổ để lại rồi nói. Cùng lúc đó con gái của người em bà Ma-ri-yêm là cô Ma-ri-ah-dah cũng xúng xính trong chiếc khăn mầu hồng. Thực ra chợ Tịnh Biên cũng giống các chợ vùng biên khác. Rằng rất đẹp. Chợ cách thành phố khoảng chừng 25km.

Các bà phải rửa chân cho chú rể. Chủ nhân là bà Ma-ri-yêm. Chú Khải ở cùng với xóm người Chăm này nói. Nghĩ đến người chết. Tôi lắng tai: “Kìa xa thấp thoáng ai trên đường”… Chú Khải đón tôi ở ngay đầu con phà.

Chúng tôi lọt vào một xóm người Chăm thuộc dòng Hồi giáo ở đây. Tôi tranh thủ hỏi mọi chuyện về phong tục và lễ giáo của người Chăm ở Châu Đốc. Sau đó cả hai ăn bữa cơm chung với cha mẹ vợ. Tiếng khoan nhặt hơn. Mưa! Hạt mưa to và lạnh. Phải chào lạy mẹ và hát lời “Tạm biệt mẹ”. Học làm người Chăm

Bay bay. Cho dù miệng vẫn chọp chẹp chấm muối chanh. Chú Khải đưa tôi ngược đường. Lúc này chú Khải lại thầm thào: “Ai ru hỡi/ Ơi mẹ ơi/ Mẹ thương lấy mối tình con/ Con xin lời mẹ dung tha/ Mẹ ơi. Quả là tôi quá vui khi được những người Chăm ở đây nồng hậu tiếp đón đến vậy. Đúng kiểu một thiếu niên Chăm. Anh Út liền OK! Đường chẳng mấy xa.

Xe Honda của anh khá ọp ẹp. Hàng hiệu của Nhật hẳn hoi. Đôi khi có một xe máy biển số nước bạn đi sang chợ Tịnh Biên để mua hàng. Và chừng như có tiếng ai hát.

Lo bữa ăn cho gia đình. Nhưng khi đã về nhà phải theo lệ bao đời nay của người Chăm là ăn bốc. Khoảng 150 năm. Giọng nghẹn ngào không cất lên thành tiếng. Gió lộng. Nom lung linh như một bức tranh sơn mài vậy. Không biết tới trạm chính họ có làm thủ tục gì không nhưng tôi thấy như chỉ đi qua một con đường có chiếc cầu.

Chú Khải kể. Trong các lễ hội họ đã bắt đầu đưa múa vào. Mâm cơm chỉ có hai đĩa. Hơn nữa họ biết cách chế biến và khử được những chất độc của các chủng loại sâu bọ hoang dại sống trong rừng. Chú Khải còn nói ở một số địa bàn khác. Uyển chuyển như có tiếng người cười vui trong lễ hội. Gian nào cũng ngất ngưởng hàng.

Rất nhiều chủng loại. Tôi vừa tới bến phà Châu Giang đã chợt nghe một bản nhạc tình thật tứ vang lên từ một con thuyền trên sông Hậu. Vừa hay. Với những chiếc xe tải nhỏ chèn ních những hàng là hàng. Anh Út còn khoe chợ lắm thứ rẻ. Hát nói thầm: “Kìa xa thập thò ai trên đường/ Lại đây/ Bóng áo xanh đeo cườm lóng lánh/ Đến nơi đây/ chừng như dáng em yêu đi nhịp nhàng”.

Ở đây hai bên đều chưa xây dựng gì lớn cả nên vượt qua cầu hữu hảo. Nhưng phải nói tôi thú nhất là chuyện con gái cưới chồng và chú rể phải ở nhà vợ. Đúng như quê ta vậy. Vì đó là món khoái khẩu của họ. Cho dù trời bắt đầu rỉ rả mưa. Ghê quá. Nhưng không hiểu sao ở đây lại gọi là hàng “nghĩa địa”.

Dệt vải. Đây là lời tạ từ của người con trai. Hình như mấy người trong gia đình bán lụa và thổ cẩm này cũng thích thể hiện mặt hàng của mình. Mầu đen pha mảng vỏ trứng. Ai đó bán mấy đồ bình lọ ấm chén cũ. Tưởng rẻ nhưng cũng phải tới hơn một trăm ngàn một mẻ. Cha bà có thời là Giáo cả thánh đường Mubarak. Nơi cứ thứ sáu hàng tuần là mọi người đến lễ.

Mấy cô vừa ăn vừa muốn nhè. Vậy nên người ta có câu: “Đàn ông mặc váy/ Đàn bà đội khăn/ Đến với người Chăm/ Rửa tay ăn bốc”. Một màn mưa biên thuỳ rất đẹp. Sau đó chú dẫn tôi vào một gia đình người Chăm. Nên khách mua thường là những thương gia ở các chợ vùng xuôi lên. Có người đi qua chỉ gật đầu chào hai chiến sĩ công an rồi “vượt biên”.

Nghiêng nghiêng…Tôi chọn được một bình rượu có men bóng. Đây cũng là bài dân ca cổ của Chăm. Suốt cả buổi. Thả phanh chọn. Người ta nói nếu mua bọ cạp rừng sống để ngâm rượu thì cũng phải tới 60 con.

Ấm áp ngập tràn nỗi niềm. Con cái lấy theo họ mẹ. Mưa! Tôi hào hứng quên cả trời mưa đầm đầm. Nhất là các hàng “nghĩa địa” lại càng dễ mua. Rồi chào một tiếng. Người Chăm tổ chức du lịch theo gói dịch vụ. Vèo một cái chúng tôi đã có mặt ở cái barie chắn ngang. Lúc đó con trai bà Ma-ri-yêm là A-ra-phin ở dưới nhà đi lên với nụ cười nhỏ nhẹ trong bộ váy hoa mầu đỏ.

Có thể gọi đây cũng là một cái chợ Tịnh Biên hiện đại thì đúng hơn. Tôi hỏi cách ăn bốc thì A-ra-phin đưa ra chiếc đĩa có chút cơm làm thí dụ. Rồi rốt cục vẫn nuốt trộng. Mối chúa. Cô gái Chăm dệt lụa.

Lời ca nghe sao ngọt ngào đến vậy. Nhưng rồi chợt tôi nhớ ra chuyện lên tận cửa khẩu và mua hàng miễn thuế. Bởi nhiều gian hàng cũng không hơn gì ở chợ là bao. Đây là những quy định của cộng đồng người Chăm ở đây. Anh giải thích. Tôi chợt nghe thấy có tiếng xuýt xoa rồi tiếng cười khinh khích ở phía góc chợ. Anh đội chiếc mũ đen.

Cũng rất nhỏ. Chính là những con côn trùng đã được chiên ròn hay còn sống. Tiểu thương ở đây bán buôn là chính.

Quấn Sà Rông và đội khăn gấp thành chữ “Nhân”… rộn rã trống hội Tôi đang mải hóng chuyện thì bỗng nghe thấy có tiếng trống dập dồn vang lên.

000 hộ. Người dẫn đường ở Châu Đốc phượt thẳng lên chợ biên thuỳ Tịnh Biên. Ghê quá. Sóng cuồn cuộn trôi về phía biển Đông. Ôi cứ nhìn đã thấy hãi. Nhưng ra phía ngoài thì may sao tôi gặp một cửa hàng gốm sứ “nghĩa địa”. Còn phụ nữ chuyên dệt lụa và chạy chợ. Chua và cay. Tôi và anh Út. Tôi và anh Út dừng lại trú mưa trong một siêu thị nhỏ.